Στο λόφο που ονομάζεται Τούμπα αποκαλύφθηκε ένα αψιδωτό κτίσμα, το οποίο έχει περίπου 47 μ. μήκος και 10 μ. πλάτος. Πρόκειται για το γνωστό Ηρώο του Λευκαντίου, το οποίο κατασκευάσθηκε πιθανόν στο α΄ μισό του 10ου αι. π.Χ. και αποτελεί το μεγαλύτερο μνημειακό οικοδόμημα της Πρώιμης Εποχής του Σιδήρου, που έχει ανακαλυφθεί στον ελληνικό κόσμο. Το κτήριο διέθετε εξωτερική ξύλινη κιονοστοιχία. Στο εσωτερικό του, στο κεντρικό δωμάτιο, βρέθηκαν δύο ταφές ηγεμονικού χαρακτήρα, ενός άνδρα και μίας γυναίκας, που συνοδεύονταν από πλούσια κτερίσματα, ορισμένα από τα οποία είχαν εισαχθεί από την Ανατολή, καθώς και ταφές αλόγων. Το κτίσμα αυτό ερμηνεύεται ως οικία ηγεμόνα-τοπάρχη, η οποία μετά το θάνατό του μετατράπηκε σε ηρώο και καλύφθηκε από τύμβο.
Ανασκάφηκε και αναστηλώθηκε μερικώς από την Αγγλική Αρχαιολογική Σχολή τη δεκαετία του 1980. Τα ευρήματα εκτίθενται στο Μουσείο Ερέτριας.
Στους διπλανούς λόφους έχουν αποκαλυφθεί τα νεκροταφεία του οικισμού, η έρευνα των οποίων απέδωσε σημαντικό αριθμό ταφών (179 τάφοι και 93 καύσεις νεκρών). Τα νεκροταφεία της Πρώιμης Εποχής του Σιδήρου απέδωσαν πλούσια κτερίσματα, χρυσά κοσμήματα και είδη πολυτελείας από την Ανατολή. Η αρχαιολογική έρευνα έδειξε ότι οι τάφοι ανήκαν σε κοινότητα με υψηλό βιοτικό επίπεδο. Οι πιο πλούσιες ταφές ανήκαν σε πολεμιστές, που θάβονταν με τα όπλα τους και με πολύτιμα αντικείμενα προερχόμενα από την Ανατολή. Τα όπλα ήταν συνήθως από σίδηρο, καθώς η νέα αυτή τεχνολογία είχε φθάσει στο Αιγαίο πιθανόν από την Κύπρο γύρω στο 1000 π.Χ. Χρυσά κοσμήματα τοποθετούνταν σε γυναικείες ταφές, από τις οποίες δεν έλειπαν σκουλαρίκια και δακτυλίδια. Από τα εισηγμένα αντικείμενα ξεχωριστή θέση κατείχαν τα αγγεία από φαγεντιανή και χαλκό.
|